Minister Ab Klink van Volksgezondheid kondigde gisteren aan kwakzalverij zwaarder te willen bestraffen. Sp!ts dook samen met de Vereniging tegen Kwakzalverij in de historie van Nederlandse charlatans, oplichters en medische beunhazen. De top 5 van kwakzalvers.

(kader)

Kwakzalverij is miljoenenindustrie

Nederlanders spenderen jaarlijks naar schatting 800 miljoen euro aan alternatieve geneeswijzen. ‘Kwakzalverij dus’, zegt vrouwenarts en voorzitter Cees Renckens van de Vereniging tegen Kwakzalverij. Ongeveer de helft van dat geld gaat op aan ‘pilletjes, poedertjes en druppeltjes’ waarvan de werkzaamheid op zijn zachtst gezegd twijfelachtig is te noemen, stelt Renckens, die enkele jaren geleden promoveerde op een onderzoek naar kwakzalverij in Nederland. De rest gaat op aan alternatieve behandelingen, die uiteenlopen van tamelijk onschuldige massages tot paranormale readings en mensen die zich voordoen als gezonden door een hogere macht.

Renckens is weliswaar blij dat minister Klink van Volksgezondheid de kwakzalverij harder wil aanpakken, maar zegt tegelijkertijd dat er veel meer nodig is om kwakzalverij verder uit te bannen. Zo moeten geneeskundigen weer een wettelijk beschermde status krijgen. Renckens: ‘Iedereen mag zich geneeskundige noemen. Maar mensen die geen geneeskunde hebben gestudeerd zijn dat natuurlijk niet. Deze kwakzalvers, want dat zijn het, vallen bijvoorbeeld niet onder het medisch tuchtrecht.’ Verder zegt Renckens dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg te weinig in actie komt tegen kwakzalvers.

(einde kader)

De Top Vijf

5. Het Staphorster Boertje (1840-1922)
Een zelfverklaard ‘kruidkundige’ die vooral in het midden van Nederland actief was. De Staphorster Peter Stegeman, zo luidde zijn echte naam, schreef allerhande druppels, poeders en kruiden voor die de meest uiteenlopende kwalen zouden genezen. Hij genoot ondanks zijn totale gebrek aan enige geneeskundige opleiding zelfs aanzien in hoge kringen. Zo bezocht de voormalige president van Zuid-Afrika Paul Kruger hem eens voor een consult. Het Boertje had talrijke aanvaringen met justitie en werd zelfs veroordeeld. Toch staakte hij twee jaar voor zijn dood pas zijn praktijken.

4. H. van der Upwich (1898-1997)
Ex-NSB’er en mede-oprichter van de Artsenvereniging tot Bevordering van de Natuurgeneeskunde (thans ABNG-2000). Zat kort na WO II samen met een andere ex-NSB’er geïnterneerd in Bussum alwaar zij met een serum tegen reuma en kanker experimenteerden. Hieruit onstond later de ‘enzymtherapie’. Na zijn vrijlating startte Van der Upwich een natuurgeneeskundige praktijk, maar zijn nogal rigoreuze therapieën (braakkuren, laxeren, bloedzuigers, strenge diëten en aderlatingen) waren niet erg populair. Brak in 1972 alsnog door na een interview met een landelijk tijdschrift. Een stichting die zijn naam draagt propageert tot op de dag van vandaag nog altijd zijn gedachtegoed van een ‘natuurlijke levenswijze’.

3. Johan Borgman (1889-1976)
Onderwijzerszoon uit Groningen met ‘paranormale gave’. Genas als kind een hond met een dodelijke ziekte aan zijn hals. Naar eigen zeggen door God gezonden begon hij de behandeling steevast met een gebed. Beweerde vlak voor zijn dood meer dan een half miljoen mensen behandeld te hebben en correspondeerde zelfs met mensen van ons koningshuis. Publiceerde in 1953 zijn visie op kanker en stelde daarin onder meer dat artsen zich meer moeten openstellen voor Jezus, de Bron van het Leven. Kreeg zelf ook kanker, maar overleefde naar eigen zeggen omdat Christus aan hem was verschenen. Heden ten dage ijvert het Johan Borgman Fonds onder meer voor de erkenning en opleiding van paranormale therapeuten.

2. Jules Samuels (1888-1975)
Chirurg en vrouwenarts die tot de conclusie kwam dat de meeste ziekten het gevolg zijn van een storing in de hormonen die tot verkeerd functionerende hersenen leidt. Ontwikkelde vervolgens een kastje dat door middel van elektroden korte golven aan het hoofd kan toedienen en noemt zijn methode ‘De grootste ontdekking aller tijden’. Deze therapie zou goed zijn voor vele kankersoorten, maar ook MS, schildklierziekten, hartfalen en zou zelfs impotentie bestrijden. Spande diverse rechtszaken aan tegen journalisten als Marcel van Dam en G.B.J. Hilterman, maar verloor die. Stuurt een jaar voor zijn dood nog brieven aan de pers met de tekst: ‘Landgenoten, steunt een Nederlander die ontdekt heeft waarnaar sinds de tijd van Hippocrates tevergeefs werd gezocht.’

1. Cornelis Moerman (1893-1988)
Baarde opzien met zijn claim dat tussen 1957 en 1977 zeker 200.000 Nederlanders onnodig aan kanker zijn gestorven. Volgens de Vereniging tegen Kwakzalverij ‘onbetwist’ de grootste kwakzalver van de twintigste eeuw. Berucht is zijn moermandieet met als hoofdbestanddelen groenten, granen en fruit waarmee kanker te genezen zou zijn. Lekkers als vlees, vis en koffie zijn absoluut verboden. Zijn praktijken trekken ook de aandacht van politiek Den Haag. Een landelijke onderzoekscommissie concludeert uiteindelijk dat niet één claim van Moerman bewezen kan worden. Moerman laat zich niet uit het veld slaan en gaat gewoon door. Moerman keert zich steeds verder tegen de reguliere geneeskunde en claimt in een van zijn boeken dat hij van een hoger gesternte opdracht heeft gekregen ‘om het lijden der mensheid te verlichten.’ Toch weet Moerman nog lange tijd zelfs in medische kringen tweespalt te zaaien, zelfs het kankerfonds KWF heeft even overwogen zijn praktijken te steunen met subsidie. Moerman sterft als een niet onvermogend maar verbitterd man.

Nieuwsbrief

De Digitale Nieuwsbrief van de VtdK houdt u regelmatig op de hoogte van nieuwe artikelen op deze site.