Door: Broer Scholtens | Geplaatst: 25 mei 2018

Paragnost Gerard Croiset deed geen ‘wondergenezingen’

Uit onderzoek blijkt dat paragnost Gerard Croiset mensen niet kon genezen. De verklaring ligt in nalatigheid van reguliere behandelaars.

Paragnost Gerard Croiset deed geen ‘wondergenezingen’

Gerard Croiset, Nederlands beroemdste paragnost (1909-1980), vulde behandelgaten die reguliere behandelaars lieten vallen. Croiset adviseerde vele patiënten met rughernia’s en ernstige neurologische aandoeningen als polio, spasticiteit en epilepsie met vaak simpele fysiotherapie-oefeningen die hun reguliere behandelaars “vergaten” te adviseren. Niks geen wonderen. Alle ‘genezingen’ van Croiset zijn biologisch te verklaren, ontdekte emeritus-hoogleraar neurologie Rien Vermeulen (tot voor kort bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij) na analyse van een twintigtal goed gedocumenteerde patiëntendossiers. Vermeulen schreef er een historische verhandeling over in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) van 17 mei 2018. 

Gerard Croiset was in de jaren zestig van de vorige eeuw een bekend en veel geraadpleegd paragnost in binnen- en buitenland. Hij gaf onder meer politie en justitie – meestal ongevraagd – adviezen bij vermissingen en misdaden. De Vereniging tegen de Kwakzalverij zette Croiset in 2001 op de elfde plaats van de Skepsis-publicatie met biografische schetsen van de meest notoire “genezers” van de twintigste eeuw. Cornelis Moerman, van het Moerman-dieet, stond toen met stip op 1. 

Croiset ontving in zijn praktijk vooral mensen met onverklaarbaar geachte klachten zoals verlammingen of een neurologische aandoening. Magnetiseur Croiset bewoog zijn handen soms snel op en neer boven te behandelen spieren (magnetiseren).

Neuroloog Rien Vermeulen kreeg toestemming om het archief van Croiset in te kijken. Het wordt beheerd door de Stichting Het Johan Borgman Fonds in Odijk die ‘de historie van het Nederlands parapsychologische erfgoed’ wil behouden.

Vermeulen trof in het archief meer en minder gedetailleerde beschrijvingen aan van de behandeling van 891 patiënten. Hij selecteerde dossiers op grond van enkele criteria: de klachten moesten neurologisch van aard zijn en het effect van de behandeling moest goed zijn beschreven. Tweeënzestig beschrijvingen voldeden aan deze criteria. Bij twintig ervan ging het om neurologische klachten. Bij enkele patiënten werden weliswaar neurologische klachten beschreven maar was de diagnose niet af te leiden uit de gegevens. Het behandeleffect van zeven “genezen” patiënten beoordeelde Vermeulen als positief. Ze bleken alle zeven verklaarbaar. Vier hadden polio gehad.

Spieroefeningen

Croiset adviseerde hen de verlamde spieren te oefenen. Met (verklaarbaar) succes: bij de patiënten werd een (lichte) toename van de spierkracht genoteerd.

Voor hij zijn archiefstudie begon was Vermeulen in de veronderstelling dat Croiset vooral patiënten had behandeld met zogeheten conversiestoornissen: patiënten met psychische klachten (vaak stress als oorzaak) die zich uiten in lichamelijke uitvalsverschijnselen. Zijn behandelsucces zou dan toe te schrijven zijn aan een placebo-effect. Maar na bestudering van de patiëntendossiers concludeert Vermeulen dat het anders zit: het succes van Croiset is terug te voeren op falende reguliere artsen die hun patiënten onvoldoende adviseerden of hulp boden.

De ‘successen’ van alternatieve ‘genezers’ als Croiset laat zich dus niet verklaren door een placebo-effect. Ze hebben een plausibele verklaring, er is géén sprake van wonderbaarlijke genezingen, oordeelt Vermeulen.

Auteur Broer Scholtens

Broer Scholtens

Broer Scholtens (1949) studeerde scheikunde aan de Universiteit Utrecht en promoveerde er op onderzoek naar batterijen. Hij werkte vier jaar bij het tijdschrift De Ingenieur en bijna dertig jaar als wetenschapsjournalist bij de Volkskrant. Hij schreef jarenlang over technologie, (wind)energie, gezondheid, voeding en consumentenproducten.

Gerelateerde artikelen

tijdschrift - 15 januari 2024

Symposiumverslag: Mogelijkheden en beperkingen van fysiotherapie.

tijdschrift - 15 januari 2024

Lees het NTtdK 2023, nr 3 integraal, met oa: alles over het afgelopen jaarsymposium, boekrecensies en meer.

artikelen - 12 oktober 2023

Op zaterdag 7 oktober vond het jaarlijkse symposium van de VtdK plaats. Dit jaar was het thema ‘Fysiotherapie en de grens met wellness en niet- reguliere behandelwijzen’. Bekijk de video’s van de lezingen.