Orthomoleculair dieet, is dat wat?

De Vereniging tegen de Kwakzalverij krijgt vaak vragen over alternatieve behandelwijzen. Dat kunnen ervaringen zijn van de vragensteller of zaken die in de media spelen. Stuur uw vragen naar secretariaat@kwakzalverij.nl. Iedere maand zullen we er eentje behandelen en een deskundige antwoord laten geven. Mocht uw brief worden uitgekozen, zullen we deze anonimiseren. Dit keer gaat de vraag over een orthomoleculair dieet.

Vraag:

“In hoeverre kan een orthomoleculair dieet een positieve invloed hebben op het genezen of het voorkomen van een hart- of vaatziekte?”

Antwoord:

Door C.P. (Kees) van der Smagt, gepensioneerd huisarts en oud-bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij:

“Het principe van orthomoleculaire voeding berust op het innemen van grote hoeveelheden vitaminen en mineralen die normaal slechts in kleine hoeveelheden in de voeding voorkomen.

De term ‘orthomoleculaire geneeskunde’ is bedacht door de Amerikaanse scheikundige en tweevoudig Nobelprijswinnaar Linus Pauling, die groot gezag had op zijn eigen vakgebied, maar van geneeskunde geen verstand had. Hij meende dat verschillende ziekten (o.a. kanker) bestreden konden worden met enorme hoeveelheden vitamine C.

Bij later onderzoek bleek dat echter een illusie te zijn. Er bestaan diverse chemische verbindingen die noodzakelijk zijn voor het leven en die het menselijk lichaam niet zelf kan aanmaken: vitaminen, sommige mineralen en nog enkele andere. Men noemt dit essentiële voedingsstoffen. Bij een tekort aan een of meer van die stoffen kunnen ernstige ziekten ontstaan, zogenoemde deficiëntieziekten. Een berucht voorbeeld is scheurbuik, een ziekte die het gevolg is van vitamine C-gebrek. Scheurbuik kwam in het verleden voor bij zeelieden die maandenlang geen groente of fruit te eten kregen. Tegenwoordig komen deficiëntieziekten in de westerse wereld (bijna) niet meer voor. Onze normale, gevarieerde voeding bevat ruim voldoende van die stoffen.

In navolging van Pauling gingen sommige mensen eind vorige eeuw het slikken van grote hoeveelheden essentiële voedingsstoffen propageren met het idee dat hiermee tal van ziekten, in het bijzonder kanker, te bestrijden zouden zijn. Tegen hartkwalen werd in het bijzonder vitamine E aanbevolen. Uit zorgvuldig en herhaald uitgevoerd wetenschappelijk onderzoek is inmiddels gebleken dat die claims niet kloppen.

Orthomoleculaire geneeskunde wordt tegenwoordig gewoon als kwakzalverij beschouwd. En wel een van de populairste vormen, waarschijnlijk omdat het veel lijkt op echte geneeskunde. De voedingsstoffen worden aangeboden in de vorm van tabletten en capsules die sprekend op geneesmiddelen lijken, maar niet zo mogen heten omdat ze niet voldoen aan de wettelijke eisen die aan geneesmiddelen worden gesteld.

In reclamecampagnes worden ze aanbevolen tegen diverse ziektes, wat in Nederland eigenlijk verboden is. Patiënten worden niet beter van al die supplementen, maar de fabrikanten wel. Ze kosten handenvol geld (per maand ben je al gauw 50 tot 100 euro kwijt).

Slikken van die supplementen kan gevaarlijk zijn. Met name van de vitamines A, D en E moet je niet te veel binnen krijgen. Er is aangetoond dat A en E de reguliere behandeling van kanker kunnen verstoren. In een extreem hoge doses kunnen ze zelfs de kans op het krijgen van kanker verhogen. De American Cancer Society adviseert kankerpatiënten daarom tijdens hun behandeling geen extra vitamines te slikken.

Vitamine A kan leverafwijkingen veroorzaken en ook vitamine E is in extreem hoge doses giftig. Chronische vitamine D-vergiftiging kan schade aan hart en nieren veroorzaken. Zo kan ik nog wel een poosje doorgaan. Maar wat belangrijker is: door de propaganda voor voedingssupplementen wordt het publiek, dat vaak niet veel weet van geneeskunde, verleid om voor veel geld overbodige pillen te gaan slikken in de hoop dat zij helpen om gezond te blijven of gezonder te worden zonder ook een ongezonde leefwijze op te geven. Dit is misleiding en lijkt op bedrog.

Gelukkig schrijft de warenwet voor dat er in voedingssupplementen niet al te veel vitamines mogen zitten. Hoeveel mensen er gebruik van maken, is niet goed bekend. Ze zijn immers vrij verkrijgbaar bij de drogist.

Voeding speelt een rol bij het voorkomen van hart- en vaatziekten. In het laatste kwart van de 20e eeuw en het begin van deze eeuw is de sterfte aan hart- en vaatziekten in Nederland geleidelijk aan gedaald. De belangrijkste reden hiervoor is dat veel mensen zijn gestopt met roken. Ook een gezonder voedingspatroon (minder dierlijk vet, meer plantaardig voedsel, meer vis) heeft hier een rol bij gespeeld. Verder is men het belang gaan inzien van regelmatige lichaamsbeweging.

En niet te vergeten: de geneeskunde is sterk vooruit gegaan. Vroeger waren hartoperaties vrijwel onmogelijk, tegenwoordig draait men hier zijn hand niet voor om. Ook de behandeling met medicamenten wordt steeds beter. Het is tegenwoordig goed mogelijk om de bloeddruk normaal te houden en een verhoogd cholesterolgehalte te corrigeren.

Toch zijn er nog veel te veel hartpatiënten omdat er nog steeds veel rokers zijn en ook het belang van een gezonde leefwijze niet tot iedereen is doorgedrongen. De laatste tijd vormt vooral overgewicht, met als complicaties te hoge bloeddruk en suikerziekte, een toenemend probleem. Het risico op het krijgen van hart- en vaatproblemen neemt hierdoor weer toe. Minder eten en meer bewegen is belangrijk. En eet gezond: voornamelijk plantaardige olie, weinig vlees, meer vis, meer groente en fruit, minder zout en snoep.”