Ice Man Wim Hof voor gerecht: dood door schuld

IJsman Wim Hof moet begin volgend jaar verschijnen voor de rechtbank in Los Angeles. De Nederlandse koude-goeroe heeft een claim aan zijn broek hangen van 67 miljoen dollar vanwege het overlijden van een 17-jarig meisje. De koud water/ademhalingsbehandeling van Hof zou hierbij een (cruciale) rol hebben gespeeld.

De rechtszaak is aangespannen door de vader van het meisje, de Californische letseladvocaat Raphael Metzger. Hij vond in 2022 zijn dochter dood in het zwembad bij hun huis.

Metzger spande een civiele rechtszaak aan tegen Wim Hof en het in de VS opererende bedrijf Innerfire van Hofs zoon Enahm. Innerfire, met een postadres in Amsterdam, is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een miljoenenbedrijf, schrijft de onderzoekredactie van de Volkskrant in een vierpagina lang achtergrondartikel over Wim Hof en zijn methode en verdienmodel. Een poging van Hof eind augustus de zaak te seponeren werd niet gehonoreerd, de rechtbank in Los Angeles oordeelde in oktober dat Hof en zijn zoon zich in de rechtbank zullen moeten verantwoorden voor de dood van het meisje.

Gelijkenis in overlijdens

Wim Hof ligt in de VS onder vuur, er dreigen meer civiele rechtszaken en daaraan gekoppelde claims. Een Amerikaanse criticaster van Hof, Scott Carney (journalist, antropoloog van opleiding), meldt desgevraagd in een e-mail aan de webredactie dat het aantal verdachte overlijdens op zijn lijst inmiddels achttien doden is. De overlijdens vertonen grote gelijkenis: de Hofs ademhalingstechniek resulteert (vaak) in hyperventilatie en soms in flauwvallen. Wanneer dit – zoals Hof voortdurend in filmpjes demonstreert – gebeurt in (ondiep, koud) water is er een kans op stikken/overlijden, is de hypothese. In de VS is er een organisatie die zich richt op de preventie/risicoreductie van dit flauwvallen in ondiep water, met de behandeltechniek van Hof als voorbeeld. Op de website van deze organisatie wordt verwezen naar het overlijden van het 17-jarige Californische meisje.

De meeste doden op de lijst van journalist Carney zijn Amerikanen, uit vooral Californië waar het bedrijf Innerfire – lees zoon Enahm – de afgelopen jaren de meeste (reclame)activiteiten heeft ontplooid. Carney wil zijn dodenlijst, met wat hij noemt ‘gevoelige’ details over de overlijdens, niet openbaar maken. Onder de achttien doden zitten, zo bevestigt hij desgevraagd, de drie doden die Het Parool zeven jaar geleden meldde.

Nabestaanden, tipgevers van de Amsterdamse krant, verweten Hof indertijd dat hij onvoldoende had gewaarschuwd voor de risico’s van zijn ademhalingsoefeningen. Ditzelfde geluid laat de vader van het overleden meisje nu horen, het is voor hem een belangrijke reden de civiele rechtszaak in Los Angeles, gekoppeld aan een vette schadeclaim, aan te spannen. Op zijn website waarschuwt Wim Hof overigens wel voor mogelijke verstikkingsproblemen in water.

Criticaster Carney was jaren bevriend met Wim Hof en beklom met hem de koude hellingen van de Kilimanjaro in Tanzania. Hij schreef vier jaar geleden een boek over de methode Hof, What doesn’t kill us. Het boek heeft een voorwoord van Wim Hof. Het is een bestseller net als het boek van Hof zelf, De Wim Hof methode, dat is vertaald in meer dan twintig talen.

Evangelisator

In een recente blog op zijn website, waar ook de Volkskrant-redactie uit put, schrijft Carney dat hij jaren een soort evangelisator van de methode is geweest. Hij bestookte met zijn Hof-geloof de Amerikaanse tv’s en kranten wat de familie Hof geen windeieren heeft gelegd. Carney heeft de Hof-methode ook zelf gehanteerd.

Een jaar geleden is zijn houding gekanteld, Carney is nu Hofs grootste luis in de pels. In een blog beschrijft hij niet alleen de Hof-methode maar ook de vele valkuilen die eraan kleven en de commerciële activiteiten van het bedrijf Innerfire. Boven een recente blog op zijn website hierover heeft hij de kop gezet: ‘The rise and fall of the Wim Hof Empire’. In een YouTube-film van meer dan een uur legt hij uitgebreid de hyperventilatie/gezondheidsrisico’s van de Hof-methode uit.

Carney wil niet zeggen wat die draai heeft veroorzaakt. Hij e-mailt dat zijn irritatie zich vooral richt op Hofs zoon Enahm, eigenaar en CEO van Innerfire. ‘Een leugenaar, al de tijd dat ik hem ken’, is de enige kwalificatie die hij e-mailt vanuit zijn huis in Denver (Colorado). Enahm heeft niets met de Hof-methode, het gaat hem puur om het geld, schrijft Carney. Meer toelichting geeft hij niet.

Zoon Enahm is niet enige familielid van Wim Hof in het bedrijf, er zijn meer zonen actief, met name als instructeur. Ook dochter Laura geeft cursussen, in het Poolse winteroord Przesieka, waar ijsman Wim Hof de meeste tijd doorbrengt; haar zesdaagse cursus daar kost bijna tweeduizend euro, all inclusive. De eerste week van november is er weer een cursus. Uitverkocht, meldt de Innerfire-website.

Piramideconstructie

Innerfire werkt met een soort piramideconstructie: het bedrijf leidt instructeurs op die vervolgens andere belangstellenden beginnerscursussen geven, in oplopende graad van moeilijkheid/diepte. Een opleiding tot certificaathouder aan de Wim Hof Academy, de top van de piramide, kost €4298. Opleiders in de keten/piramide moeten een percentage van hun inkomsten overdragen aan het bedrijf Innerfire. Meer bedrijven zoals het Amerikaanse kruidenbedrijf Herbalife gebruiken deze MLM-constructie (Multi Level Marketing) als lucratief verdienmodel, wereldwijd. Op deze website staat hier een artikel over.

Nog even de wetenschap achter Wim Hofs koude behandeling en zijn specifieke ademhalingstechniek. Deze aanpak zou het immuunsysteem stimuleren en resulteren in preventie van ziekten, is een van zijn gehanteerde claims. Hof laat daarbij ook het woord kanker vallen. Het blad Skepter publiceerde in 2015 een kritisch artikel over de Wim Hof-methode. We schreven op deze website voor het eerst in 2014 over de koude-stuntman en zijn onbewezen claims.

De aanleiding voor dit webstuk toen was een publicatie van onderzoekers van het Radboud Medisch Centrum in Nijmegen in de gerenommeerde Amerikaanse Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS). Zij bekeken de reactie van het immuunsysteem na een infectie met een onschuldige en doodgemaakte bacteriestam. Ze deden dit bij twaalf personen die enige tijd in een koud bad hadden gezeten, mediatief bezig waren geweest (Tum(m)o-meditatie, geleerd van Tibetaanse boeddhisten) en tien dagen hadden getraind met een speciale ademhalingstechniek (diep en lang ademhalen, op advies van Wim Hof). Er was een controlegroep van twaalf personen die niets hadden gedaan.

Ontstekingseiwitten

Uit dit Nijmeegse onderzoek blijkt dat de getrainde groep wat minder ontstekingseiwitten had aangemaakt: ofwel het immuunsysteem zou bij de speciaal getrainde personen een wat lagere reactie vertonen. De onderzoekers melden dat ze niet weten of dit is toe te schrijven aan de ijskoude, aan de ademhalingstechniek of aan de combinatie. Ze hebben het echter niet over een relatie met de bestrijding/preventie van kanker, zoals Hof beweert.

Dezelfde Nijmeegse onderzoekers (internisten en anesthesiologen) hebben recentelijk – juni 2023 – opnieuw over de Hof-techniek gepubliceerd, samen met collega’s van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Dit artikel in de Journal of Pain Research is gebaseerd op onderzoek dat deels in 2014 en deels in 2016 is uitgevoerd. Het richt zich op de pijnbeleving na oefeningen die hyperventilatie in de hand werken, in combinatie met koude training, conform de Hof-methode.

Mensen die geleerd hebben gecontroleerd te hyperventileren verdragen stroomstootjes beter en mensen die een koude training à la Wim Hof hebben gehad, kunnen beter extreme koude verdragen. Leuk onderzoek, zegt VtdK-bestuurslid Catherine de Jong, anesthesioloog: ‘Onder laboratoriumomstandigheden, maar wat moet je er mee bij de behandeling van patiënten met bijvoorbeeld reumapijn of chronische gewrichtspijn? Niets.’

Bruin vet

Dit sluit aan bij een eerdere observatie van Wouter van Marken Lichtenbelt, hoogleraar thermofysiologie aan de Universiteit Maastricht in een column in het vaktijdschrift Temperature in 2017. Hij doet hierin een poging uit te leggen wie de Ice Man is. Van Marken heeft Wim Hof verschillende malen door zijn de PET-CT-scanner gehaald om zijn ‘bruin vet’-laag te bestuderen. Deze speciale vetlaag speelt een rol bij het reguleren – stabiel houden – van de lichaamstemperatuur, het werkterrein van Van Marken.

De hoeveelheid bruin vet van Hof is bijzonder hoog, schrijft Van Marken – inmiddels zelf een ‘koud doucher’ – gezien zijn leeftijd (toen bijna 60 jaar) maar niet uniek; er zijn meer mensen met zo’n vetlaag die ze net als Wim Hof bestand maakt tegen extreme ijskoude.

In 2018 heeft het blad Science uitgelegd hoe die thermofysiologie werkt. Onderzoekers van Wayne State University School of Medicine in Detroit schreven er in het tijdschrift Neuroimage meer in detail over.

De Hof-methode is leuk om eens te proberen, maar wel oppassen: niet hyperventileren als je onderwater gaat, adviseert de Maastrichtse warmtehoogleraar in zijn column. Maar is wetenschappelijk bewezen dat er enig gezondheidseffect is? Welnee, ook al wil Wim Hof dat doen geloven, eindigt Van Marken zijn analyse.