Brabantse anesthesioloog experimenteerde met Slowaaks navelstrengbloed

De Veldhovense anesthesioloog Jens Fischer de Brabander heeft in 2023/2024 220 voornamelijk buitenlandse (erg jonge) patiënten met autisme en hersenaandoeningen als hersenverlamming ingespoten met navelstrengbloed, zonder de daarvoor benodigde vergunning zoals geëist in de Wet op bijzondere medische verrichtingen (Wbmv). In een rapport hierover meldt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) dat hij de behandelingen verrichtte in opdracht van het Zwitserse Cord Blood Center Health (CBC) met vestigingen in onder meer Slowakije, Duitsland en Oostenrijk. Het navelstrengbloed uit de CBC-bloedbank in Bratislava (Slowakije), waar Fischer een behandelopleiding volgde, werd in zakken per taxi naar Nederland vervoerd, bij een temperatuur van minus 200 graden Celsius. Het IGJ-rapport, gebaseerd op bezoeken half december vorig jaar, is begin september op de website van de inspectie gezet. Het leest als een spannend jongensboek vol verbazende wendingen.

De behandeling van autisme en hersenaandoeningen met navelstrengbloed is in Nederland geen reguliere behandeling en is in geen medische richtlijn terug te vinden. De inspectie ging daarom, na een tip, eind december vorig jaar onaangekondigd op bezoek in het Brabantse, bij de woning van Fischer in Veldhoven en bij de twee vestigingen van tandartsenpraktijk VieDenta Kliniek (in Best en Oirschot); de anesthesioloog/intensive care-arts is daar vaak twee dagen per week werkzaam als zzp-er. In het inspectieverslag zijn enkele lijsten opgenomen van spullen die tijdens de bezoeken zijn aangetroffen van speciale formulieren tot steriele medische hulpmiddelen, infusen, infuusnaalden, infuusvloeistoffen, een bak met vacuümbuizen en… een bak met knuffels. Fischer werkt verder in een ziekenhuis in Mönchengladbach (Duitsland). Wat hij daar uitspookt, is niet uitgezocht, schrijft de inspectie in haar rapport.

Maagdelijke stamcellen uit navelstrengbloed, die in theorie nog alle kanten op kunnen groeien richting verschillende organen, werden zo’n twintig jaar geleden beschouwd als mogelijke wondertjes van de natuur die in een later leven van pas zouden kunnen komen om beschadigde organen te herstellen. Veel ouders lieten de afgelopen twintig jaar in commerciële bloedbanken navelstrengbloed diepgevroren opslaan voor eigen gebruik later, een kostbare aangelegenheid.

Nauwelijks genezend

De realiteit is hardnekkiger. Stamcellen uit navelstrengbloed blijken nauwelijks genezend te werken. Uit wetenschappelijk onderzoek de afgelopen jaren blijkt dat embryonale stamcellen niet tot nauwelijks herstellend werken, ook niet bij hersenaandoeningen of autisme. De kwalificatie kwakzalverij is daarmee in beeld gekomen. Een aanduiding die overigens niet nieuw is. Artsen, onder wie wijlen oud-minister Els Borst, noemden de opslag van navelstrengbloed twintig jaar geleden al ‘hedendaagse kwakzalverij’.

In Nederland zijn inmiddels om die reden alle commerciële opslagbanken gesloten. In 2021 is de vergunning van de laatste commerciële bank, Stamcelbank Nederland in Leusden, ingetrokken. De Raad van State oordeelde eind april dit jaar, na jarenlang juridisch gesteggel, dat de ministeriële intrekking terecht was.

Werken met navelstrengbloed buiten het reguliere medische (onderzoeks)circuit is kwakzalverij. Anesthesioloog Fischer heeft de afgelopen twee jaar, zo bekende hij de IGJ, 220 patiënten niet-eigen Slowaaks navelstrengbloed intraveneus toegediend, in opdracht van CBC Health met als ‘doel beschadigde hersencellen te activeren om zo genezing of verbetering van de klachten te bewerkstelligen’, vertelde hij de inspectie. Fischer gebruikte navelstrengbloed van één donor met een gelijke bloedgroep en resusfactor als de patiënt. Bij sommige patiënten werd de behandeling enkele malen met tussenpozen uitgevoerd. Een dure behandeling. Op internet gaat een bedrag rond van 18.000 euro per behandeling, af te geven bij binnenkomst bij CBC Health.

Doorsturen naar Nederland

Het bedrijf onderzocht patiënten – die zich aanmeldden via de website van het bedrijf – eerst in een van zijn buitenlandse vestigingen om ze vervolgens door te sturen naar Nederland. Van de 220 patiënten die Fischer behandelde, kwamen er vijf uit Nederland, de rest uit het buitenland; zij verbleven tijdens hun verblijf in Nederland in een hotel in de omgeving van Veldhoven waar Fischer hen af en toe bezocht en onderzocht. 90 procent van zijn patiënten waren kinderen onder wie drie- tot vierjarige kleuters die werden behandeld voor autisme; tien procent van de patiënten had een hersenverlamming.

Een niet bewezen stamcelbehandeling, vertelde hij zijn patiënten, zo noteren de IGJ-inspecteurs in hun rapport. Een behandeling met goede resultaten, vertelde Fischer de inspectie. Die constateert in haar rapport echter een overtreding van de wet. Fischer had geen vergunning voor deze experimentele behandeling. De anesthesioloog mag pas weer aan de gang als hij die heeft (aangevraagd en gekregen), is de formeel geformuleerde opgelegde maatregel van de inspectie. Zo’n aanvraag zal nooit worden gehonoreerd. Het IGJ-rapport rept niet over verdere maatregelen (met terugwerkende kracht) zoals aangifte (strafrechtelijk) bij het Openbaar Ministerie (OM) en/of een klacht (tuchtrecht) bij het medisch tuchtcollege, acties die zeer voor de hand liggen.

Fischer is per e-mail om commentaar gevraagd op de bevindingen van de inspectie maar reageert niet.