Acupunctuurnaalden sluipen Amsterdam UMC binnen

Acupunctuurnaalden bewegen zich sluipenderwijs richting behandelkamers van het Amsterdam UMC. De afdeling kindermaag-darm-leverziekten van kinder-/mdl-arts Marc Benninga in het Emma Kinderziekenhuis (Amsterdam UMC) gaat een pilotstudie doen naar de ‘haalbaarheid en de effectiviteit’ van acupunctuur bij kinderen met functionele obstipatie/verstopping.

Benninga heeft een hang naar alternatieve behandelingen. Zijn afdeling heeft folders verspreid bij huisartsenpraktijken in en rond Amsterdam, op zoek naar 18 patiënten tussen de 6 en 18 jaar oud. Huisartsen wordt gevraagd de folder in de wachtkamer te leggen, zodat ouders (kinderen), die mee willen doen aan deze AcuPilot-studie, contact kunnen opnemen met het Emma Kinderziekenhuis. ‘Wilt u of uw kind een bijdrage leveren aan wetenschappelijk onderzoek naar acupunctuur??? Dat kan!!’, nodigt de folder uit.

Een verbaasde en verontwaardigde Amsterdamse huisarts, lid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, schrijft de webredactie, na lezing van de folder. ‘Zorgelijk dat een gerenommeerd ziekenhuis hier tijd en geld aan besteedt, aandacht en placebo-effect zullen altijd enig effect laten zien’, voorspelt hij cynisch.

Acht priksessies

Terug naar de AcuPilot-studie. De kinderen moeten voordat ze mogen meedoen al een flink regulier behandeltraject hebben doorlopen, zonder resultaat. Kinderen krijgen (gratis) acht priksessies van een half uurtje, wekelijks een, die wordt uitgevoerd door ervaren acupuncturisten, belooft de folder. Patiënten zullen worden geprikt in het ziekenhuis of bij de Amsterdamse acupuncturist. Bij het zetten van naaldjes zal een arts of verpleegkundige aanwezig zijn, belooft de folder. Wie gaat prikken wordt niet vermeld. Na de acht prikweken volgt een acupunctuurvrije follow-upperiode van vier weken om te kijken of en hoe lang (eventuele) effecten blijven bestaan. Ouders en/of kinderen worden geacht op vaste momenten vragenlijsten in te vullen.

De  studie, die nog moet beginnen, is een kleinschalig proefonderzoek zonder controlegroep. Het plan is op basis van deze pilot te komen tot een gerandomiseerde gecontroleerde studie (RCT). De pilotstudie is goedgekeurd door de medisch ethisch commissie (METC) van het Amsterdam UMC en door de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO).

De prikstudie vormt een onderdeel van het promotieonderzoek van arts-onderzoekster Michelle Bloem. Bij kinderen is de huidige standaardbehandeling niet altijd effectief, vandaar dit uitstapje naar acupunctuur, legt ze in de AcuPilot-folder uit. Uit onderzoek blijkt dat ‘acupunctuur obstipatieproblemen bij volwassenen kan verlichten’, schrijft Bloem. De webredactie heeft Bloem half mei per-mail gevraagd op welke studie(s) ze doelt, ze antwoordt echter niet.

Mager bewijs

Er zijn de afgelopen tientallen jaren duizenden studies gedaan naar de (mogelijke) werking van verschillende soorten voor acupunctuur voor de meest uiteenlopende aandoeningen zonder dat dit iets heeft opgeleverd. Een kijkje in PubMed – in de zoekmachine constipation en acupuncture – levert enkele hits op naar studies van vooral Chinese onderzoekers van TCM-universiteiten. Zij concluderen opmerkelijk genoeg dat de bewijsvoering voor werking magertjes is en dat de meeste studies/onderzoeken een slechte onderzoeksopzet hebben. En dan is er bijvoorbeeld nog een onderzoeksprotocol, opgesteld door Chinese onderzoekers, voor een Cochrane-literatuuroverzicht naar de effectiviteit van acupunctuur bij chronische obstipatie. Dit protocol wordt al meer dan tien jaar wat opzet betreft aangepast, het onderzoek is echter nog niet ingang gezet. Een  teken aan de wand.

De bekende Britse kwakzalverijbestrijder Edzard Ernst, arts maar zelf ooit opgeleid in acupunctuur, komt tot een vergelijkbare conclusie op de vraag of acupunctuur werkt? Zijn antwoord is geen ja en geen nee, maar: ‘THE MOST RELIABLE EVIDENCE IS FAR FROM CONVINCING.

Nog meer onderzoek naar iets wat toch niet gaat werken, is daarom tamelijk zinloos, zouden ze bij het Amsterdam UMC moeten weten.  Bovendien: wat is het biologisch mechanisme achter een eventuele werking, wat gebeurt er in het lichaam bij de prik(druk) in ‘energiebanen/meridianen, op knooppunten in meridianen’, zaken waarvan het bestaan nooit is aangetoond.

Hormoonhuishouding

AcuPilot-onderzoekster Michelle Bloem publiceerde twee jaar geleden een artikel waarin een vage poging wordt gedaan ‘acu-prikken’ te koppelen aan veranderingen in de hormoonhuishouding en/of in het immuunsysteem. Ze schreef dit artikel (in een open tijdschrift) samen met haar toekomstige promotor, de eerder genoemde MDL-arts Marc Benninga en met Raymond Landgraaf (hoofdauteur). Hij is eveneens bezig met een promotieonderzoek op het Amsterdam UMC. Hij doet dit op grote afstand, vertelde hij begin dit jaar in een uitgebreid interview met de website Huisartswerkt.nl. Landgraad woont al meer dan tien jaar in Noord-Italië, bij Varese in de bergen. Ook zijn promotieonderzoek in Amsterdam gaat over acupunctuur.  Landgraaf heeft een acupunctuurpraktijk in Chiasso, onderdeel van de Zwitserse prikketen SinoMedica, waarvan hij mede-eigenaar is. In zijn artikel wordt deze Zwitserse werkgever (net als de oprichter en medeauteur) genoemd vanwege mogelijke belangenverstrengeling.

Twee jaar geleden hebben we op deze website geschreven over huisarts/acupuncturist Landgraaf (nog steeds BIG-geregistreerd) vanwege zijn bemoeienis en organisatie van dure, geaccrediteerde nascholingsreizen naar Italië, gevuld met vage klets en kwakzalverij.

Universiteitshoogleraar Marc Benninga is een recidivist in de kwakzalverij. Op deze website is hij eerder bekritiseerd vanwege zijn hardnekkige geloof in hypnotherapie bij de behandeling van (ernstige) buikpijn bij kinderen. ‘Hypnotherapie vermindert misschien buikpijn, maar de kinderen hebben er hoogst waarschijnlijk niets aan’, bekritiseerde meer dan tien jaar geleden emeritus-hoogleraar neurologie Rien Vermeulen de studie-opzet waarop Benninga zich baseerde. Vermeulen was indertijd bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. In het tijdschrift van de vereniging schreef hij er uitgebreid over in 2009 (p.21). In 2018 in een opiniestuk in Folia, het onafhankelijke magazine/website van de UvA, schreef Vermeulen samenvattend: ‘Slecht onderzoek en een slechte conclusie.’