Waarom antivaxxtrollen de volksgezondheid bedreigen

De vaccinatiegraad in ons land daalt gestaag. In de loop van hun tweede levensjaar is ongeveer 93 procent van de kinderen ingeënt tegen gevaarlijke infectieziekten zoals DKTP (difterie, kinkhoest, tetanus en polio) en BMR (bof, mazelen en rode hond). Dat is te laag. De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) streeft naar een vaccinatiegraad van minimaal 95 procent. Pas bij dat percentage is er brede bescherming van de hele bevolking, het risico van een uitbraak van zo’n ziekte is pas dan vrijwel nul. Pokken is op die manier zelfs wereldwijd uitgeroeid.

Daarom zet de Vereniging tegen de Kwakzalverij hieronder uiteen waarom vaccinaties zo belangrijk zijn én welke ‘antivaxxers’ een gevaar voor de volksgezondheid vormen met hun acties.

Het nut van vaccinaties

Iedereen kent het principe van vaccinaties: in plaats van een akelig ziekbed, kans op overlijden of op restverschijnselen na de ziekte (denk aan invaliditeit na polio of aan de gevolgen van hersenontsteking bij mazelen) kiest men voor het opwekken van een lichte kunstmatige besmetting door injectie van gedode of afgezwakte veroorzakers van de infectieziekte (bacteriën of virussen). Daardoor treedt mobilisering van het immuunsysteem op en is men vrijwel geheel beveiligd tegen infecties met die ziekten. De klachten, de overlast en de risico’s ervan zijn minimaal vergeleken met de infectieziekten zelf. Wij zullen hier niet uitgebreid inhoudelijk op ingaan want dat is op deze site genoeg gedaan. Wel zijn er een aantal ontwikkelingen aan te wijzen die de vaccinatiegraad verder onder druk hebben gezet:

Trump, Medisch Contact, antivaxxtrollen

Antivaxxers konden zich vóór februari 2018 gesteund weten door president Trump. Die twitterde namelijk wel twintig keer desinformatie waarin hij suggereerde dat autisme het gevolg was van vaccinaties. Nu laat hij niets meer horen over zijn misvatting. 

Antivaxxers moeten dus verder zonder hun machtige bondgenoot maar blijven wat zij natuurlijk al waren: trollen, dus personen of organisaties die op websites en in sociale media desinformatie en wantrouwen verspreiden die ontwrichtend zijn voor de maatschappij en in dit geval met name voor de volksgezondheid. Dat is in ons land niet verboden, men mag namelijk paranoïde onzin verkopen in het kader van vrije meningsuiting. Vrije meningen zijn echter niet hetzelfde als solide wetenschap.

Medisch Contact  meldde onlangs dat er onder mensen geboren tussen 1953 en 1992 naar schatting zes- tot twaalfduizend sterfgevallen voorkómen zijn dankzij het Nederlandse vaccinatieprogramma. Dit blijkt uit recent promotieonderzoek van epidemioloog Maarten van Wijhe aan de Rijksuniversiteit Groningen. De Stichting Vaccinvrij  (van Door Frankema) daarentegen rakelde onlangs het wantrouwen tegen vaccinatie weer wat verder op met een beroep op de Wet op de Openbaarheid van Bestuur in een brief aan VWS en RIVM waarin alle stukken, notulen en notities worden opgevraagd die er over vaccinaties en hun veiligheid ooit geschreven zijn. Kennelijk hoopt Frankema nog wat passages te vinden die haar achterdocht en die van haar volgers kan aanwakkeren.

Schaamteloos wordt op de website van de stichting financiële steun gevraagd om die destructieve acties te ondersteunen.

Met dank aan de antivaxxbeweging

De ontwrichtende werking van antivaxx-voorlichting wordt pijnlijk geïllustreerd door een in augustus gepubliceerde klacht van februari 2018 tegen een consultatiebureauarts, behandeld door het Regionaal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg van Den Haag. De klaagster was de moeder van een kind dat een psychische stoornis ontwikkelde. Naar haar idee was dat het gevolg van een BMR-vaccinatie.

De klaagster had zich achteraf georiënteerd bij de antivaxxbeweging en meende vervolgens door de consultatiebureauarts onvoldoende voorgelicht te zijn. Tijdens behandeling van de tuchtklacht kwam naar voren dat de moeder het recht al eerder in eigen hand had genomen. Zij had de consultatiearts langdurig gestalkt en haar tenslotte met een mes een aantal malen in het hoofd gestoken.

De moeder was al in 2017 wegens poging tot moord tot drie jaar gevangenisstraf, terbeschikkingstelling en dwangverpleging veroordeeld. De arts werd door de tuchtrechter vrijgesproken.

Bijbelgordel en antivaxx

In een vrij brede strook van ons land, van Zeeland tot in Overijssel, wonen relatief veel bevindelijk gereformeerden en andere strikt reformatorische gelovigen. Zij vormen een aparte categorie, want zij zijn niet tegen de vaccinatieprogramma’s op grond van oncorrigeerbaar wantrouwen maar juist op grond van erg groot (gods-)vertrouwen. Globaal gezegd menen zij, dat wij als mens niet mogen ingrijpen in Gods bedoelingen als Hij onze kinderen ziekten geeft. Waarom vooral vaccinaties het moeten ontgelden is niet duidelijk. Er zijn namelijk maar erg weinig bevindelijk gereformeerden die zich, als zij eenmaal ernstig ziek zijn, niet laten behandelen door reguliere artsen en specialisten.

Overigens zijn er ook gelovigen onder hen die hun kinderen wél laten vaccineren. In diverse media kan men daarover interviews vinden. De polio van vroeger (in de jaren vijftig en negentig van de vorige eeuw), met doden en blijvend geïnvalideerden in hun directe omgeving hebben hen wellicht aan het denken gezet, evenals de recentere mazelenuitbraken.

De gelovigen van de ‘Biblebelt’, met hun tientallen procenten lagere vaccinatiegraad, vormen een groot risico voor de volksgezondheid. Gelovigen en hun kinderen steken elkaar daar aan met alle gevolgen van dien. Ze vormen bovendien een nodeloze belasting van het ziektekostenbudget wanneer er weer eens een uitbraak van een infectieziekte plaatsvindt.

Antroposofen en homeopaten: antivaxx

Van oudsher zijn antroposofen en homeopaten tegen vaccinaties. Antroposofen menen, in navolging van Rudolf Steiner, dat ziek zijn bij het leven hoort en kinderen een ervaring rijker worden en hun immuunsysteem sterker door infectieziekten. Risico’s op dood en restverschijnselen moeten maar op de koop toe genomen worden, vinden zij. Zij vaccineren het liefst selectief, tegen wat zij beschouwen als de allergevaarlijkste infectieziekten.

In Nederland zijn er ongeveer 135 antroposofische (basis)artsen lid van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen (NVAA). Dat is merkwaardig, want de opleiding tot arts en Rudolf Steiners ideeëngoed zijn niet goed verenigbaar. Van homeopaten is hun weerzin tegen vaccinaties niet te begrijpen. Zij menen immers dat sterk verdunde oplossingen van ziekteveroorzakers genezing zouden brengen bij allerlei aandoeningen. Het is dus onlogisch dat zij vaccins verwerpen, vaccins zijn immers gedode of anderszins onschadelijk gemaakte, verdunde oplossingen van ziektekiemen. Maar homeopaten zijn over het algemeen erg onlogisch, dus is het niet vreemd dat juist onder hen veel antivaxxers te vinden zijn.

De antivaxxtrollen, verwend door goede gezondheidszorg

Maar wie zijn de nieuwlichters, de “ouders met prikangst”, zoals Arjen Lubach hen twee jaar geleden hilarisch karakteriseerde? Het zijn vaak goed opgeleide stedelingen. Verwend door de goede gezondheidszorg, vinden zij dat ‘zelf beslissen’ het allerbelangrijkste is. Het zijn wetenschapsontkenners, ze surfen op het internet en pikken daar dingen uit die aansluiten bij hun achterdocht zodat ze die bij anderen via sociale media kunnen aanwakkeren. Hulpstoffen in de vaccinatievloeistoffen worden door hen gekenschetst als “gevaarlijk vergiftig” zonder dat zij benul lijken te hebben van de uiterst geringe (en daarmee onschadelijke) concentraties ervan. Ook de gedode of verzwakte ziektekiemen in het vaccin zelf moeten het ontgelden.

Liever lijken de trollen te kiezen voor besmetting van hun kinderen met levende en onverzwakte kiemen van de ziekte zelf, met de ziekte tot gevolg. Hun drogredenering is dat onze gezondheidszorg zo goed is dat die besmettingen niet meer gevaarlijk zouden zijn, terwijl juist door onze goede gezondheidszorg en de daarbij behorende vaccinaties die gevaarlijke ziekten (bijna) zijn weggevaagd.

Onuitroeibaar is hun angst voor autisme als gevolg van vaccinaties. Hun ‘bewijs’ is een frauduleus onderzoek uit 1998 van de uit zijn ambt gezette Britse arts Andrew Wakefield. Diens ideeën liggen al jaren op de mestvaalt, maar antivaxtrollen willen daarvan niet weten. Enkele jaren geleden waren het vooral Anneke Bleeker en Desirée Röver die ruim baan kregen in de media en daar hun bijeengesprokkelde internet-onzin mochten debiteren. Maar nu fonkelen andere sterren aan het antivaxxfirmament, bijvoorbeeld: 

Door Frankema

Door Frankema is een Amsterdamse fysiotherapeute, oprichtster van de stichting en website Vaccin Vrij. Frankema in een uitzending van RTL Nieuws, oktober 2016: “Het gevoel dat we hebben is, het klopt niet, er wordt iets achtergehouden. Dat is wat wij voelen. De andere kant van het verhaal is heus terug te vinden op internet, en dat vinden de ouders, zeker bij de ouders met kinderen met vaccinatieschade vallen de muntjes. Die ouders worden niet gehoord door de artsen, door de media door de overheid.” 

Franken mist de basale achtergrond van vaccinaties, maar is charismatisch en weet de media uitstekend te bespelen. Neem presentator Jeroen Pauw: twee jaar geleden liet hij haar en wat collega-trollen onzin uitkramen en daarbij kreeg een aanwezige, veel te bescheiden jeugdarts nauwelijks kans haar beweringen te ontzenuwen.

Frankema kraamde heel zelfverzekerd in de Pauw-uitzending lariekoek uit: “Het is absurd. In een laboratorium worden ziektes gekweekt, ziekteverwekkers als virussen en bacteriën worden gekweekt. Vanuit dat lab worden die in een spuit gestopt en ingespoten in een gezonde generatie kinderen. Zo zet je toch de ziektes voort”. (Nee dus, juist niet, dombo, denk aan de pokken!) en: “Je creëert de ziekte in een laboratorium en spuit ze vervolgens in kinderen. Waarom doe je dit?”

De volgende dag bood Pauw zijn excuses aan voor de gênante vertoning onder zijn leiding de vorige avond, een unicum.

Ellen Vader

Ellen Vader is een van de auteurs van de website Vaccin Vrij van Frankema. Ze heeft het selectief verzamelen van informatie geleerd bij de Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken, waar ze eerder jaren actief was.

Jannes Koetsier

Jannes Koetsier is een groot fan van de website Vaccin Vrij, een soort arts-ambassadeur want hij is een heuse dokter, en noemt zichzelf kritisch maar citeert voornamelijk antivaxxtrollen. Een rechtbank achtte hem niet geschikt als deskundige omdat hij het ‘shaken babysyndroom’ (doodsoorzaak nummer één bij kindermishandelingen) niet als een gevolg van mishandeling maar als gevolg van vaccinatie beschouwt. 

Kritisch Prikken: de bestuursleden zijn kwakzalvers

De Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken, voorzitter en penningmeester: Anne-Marie van Raaij-Schouten, secretaris: Jasperina Prinsen, coördinator kennisteam: Cisca Buis.

– Anne-Marie van Raaij is homeopate en Cease-therapeute. De therapie berust op een ontstoringstheorie met homeopathische middelen en is volstrekte onzin, zonder enig wetenschappelijk bewijs. Op onze site vindt u als u Cease als zoekwoord intikt snel een tiental artikelen. Cease-therapie is kwakzalverij.

– Jasperina Prinsen  noemt zich holistisch en natuurgeneeskundig therapeut  Op onze site vindt u een overvloed aan informatie over deze geneeswijzen: hoofdzakelijk kwakzalverij.

– Cisca Buis is klassiek homeopate. Op onze site: tientallen artikelen over homeopathie. Homeopathie is kwakzalverij.

En zo helpen zij elkaar

Op de website  van de vereniging Kritisch Prikken staat een kaartje van Nederland met daarop in de vorm van pinnetjes een tachtigtal alternatief behandelaars (homeopaten, Cease-behandelaars en anderen) die menen “de schade opgedaan door vaccinatie” te kunnen behandelen. Zij verdienen aan de desinformatie die door de trollen verspreid wordt.

Naschrift 21 november 2018: Uitzending ‘De Monitor’ over vaccineren.

Kinderen worden in Nederland gevaccineerd om ze tegen soms dodelijke infectieziekten te beschermen. Het aantal ouders dat zijn kinderen niet vaccineert groeit. De onderzoeksredactie van het programma De Monitor, uitgezonden door KRO-NCRV, houdt sinds begin september 2017 een dossier bij over vaccineren, in de vorm van tv-uitzendingen en achtergrondartikelen op de website.

De uitzending van 23 oktober 2018 gaat over de homeopathische aanpak van vaccineren. De Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken (NVKP) en tal van homeopaten zijn sceptisch over vaccineren, homeopathische profylaxe is hun alternatief: druppeltjes met een vrijwel oneindige verdunning van de ziekteverwekker of een andere stof. Voor de werkzaamheid ervan is geen wetenschappelijk bewijs. 

In de uitzending wordt Menso Westerouen van Meeteren, oud senior-inspecteur van de inspectie (IGJ) en bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, geïnterviewd over homeopathisch vaccineren: ‘Dit is pure misleiding, hier zet je mensen echt op het verkeerde been. Het is begrijpelijk dat mensen soms twijfelen – misschien is het ook wel eng om een prik te krijgen – maar als je dan dit als alternatief voorstelt dat het kan vervangen? Het mag ook helemaal niet. De gezondheidsinspectie stelt niet op te kunnen treden tegen het onbewezen homeopathisch alternatief voor vaccineren: homeopathische profylaxe (hp). Dit kan wel degelijk. Ze moet gewoon haar taak verrichten.’