Elektromagnetische straling en gezondheid

In GrAADMETER, de tweemaandelijkse periodiek van De Gezondheidsraad (GR), staat onderstaande, korte bespreking van het nieuwe advies van de GR over de betekenis van elektromagnetische velden. Met toestemming van de GR nemen wij dit informatieve overzicht graag over.

Pauline Slot

Recent onderzoek naar verband tussen elektromagnetische velden en ziekte beoordeeld
Dr. P. Slot is redacteur bij de Gezondheidsraad.

Regelmatig wordt in de media bericht over onderzoek naar gezondheidsschade door mobiele telefoons, hoogspanningslijnen of andere bronnen van elektromagnetische velden. In Elektromagnetische velden: Jaarbericht 2005 beoordeelt de Gezondheidsraad wetenschappelijke publicaties op dit terrein uit de periode van mei 2003 tot oktober 2005. Voor een deel blijkt het onderzoek geen conclusies toe te laten, omdat er te veel methodologische tekortkomingen zijn. Dit geldt bijvoorbeeld voor een onderzoek naar zendmasten voor mobiele telefoons in de Duitse stad Naila, dat veel aandacht heeft getrokken. Ander onderzoek is wel goed opgezet. Een voorbeeld is het internationale INTERPHONE-project, waarin een verband tussen langdurig gebruik van mobiele telefoons en hersentumoren wordt onderzocht. Op dit moment komen daaruit geen nieuwe aanwijzingen naar voren voor gezondheidsschade door mobiel bellen. De komende maanden worden meer resultaten verwacht.

Het Jaarbericht 2005 behandelt zes thema’s op het gebied van elektromagnetische velden en gezondheid. Steeds wordt nagegaan of nieuw onderzoek van voldoende kwaliteit is om conclusies op te baseren. Op die manier wordt de ontwikkeling van de wetenschappelijke kennis op de voet gevolgd.

Het eerste thema is of zendmasten voor mobiele telefoons kanker kunnen veroorzaken. Voor die vraag bestaat veel maatschappelijke belangstelling. In de verslagperiode zijn twee artikelen gepubliceerd, waaronder die over het veelbesproken onderzoek in de Duitse stad Naila. Helaas zijn beide onderzoeken niet goed opgezet en uitgevoerd. Zo zijn de onderzochte populaties niet goed samengesteld en is de daadwerkelijke blootstelling niet bepaald. Conclusies trekken is daardoor niet mogelijk. Ook berichten over andere typen zenders, met name voor radio en televisie, roepen soms publieke bezorgdheid op. Zo lijkt recent onderzoek uit onder andere Italië en Korea te wijzen op meer gevallen van leukemie nabij dergelijke zenders. Een grondige beoordeling van deze en andere onderzoeken laat echter zien dat die clusters waarschijnlijk op toeval berusten. Al met al leveren deze onderzoeken geen bewijs voor een verband met het optreden van kanker.

Dan de mobiele telefoons. In het internationale project INTERPHONE wordt in veertien landen op dezelfde wijze onderzocht of er verband is tussen veelvuldig en langdurig gebruik van een mobiele telefoon en het optreden van tumoren in het hoofd. Deze onderzoeken zijn van goede kwaliteit. In de tot nu toe gepubliceerde gegevens zijn geen verhoogde risico’s geconstateerd. Alleen bij het gebruik van oudere, analoge telefoons is in één onderzoek een beperkt effect te zien op goedaardige gezwellen van de gehoorzenuw. De komende maanden worden de gegevens van de overige onderzoeken verwacht. Analyse van alle gegevens bij elkaar zal de betrouwbaarheid van de bevindingen aanzienlijk vergroten.

Het Jaarbericht 2005 behandelt ook het eventuele verband tussen borstkanker en blootstelling aan extreem laagfrequente velden. Uit Zweeds onderzoek naar beroepsmatige blootstelling komt geen verband naar voren, terwijl Noors onderzoek bij hoogspanningslijnen een licht verhoogd risico laat zien. Verschillende relevante variabelen zijn echter niet meegewogen (bijvoorbeeld of vrouwen wel of geen borstvoeding hebben gegeven). Dat beperkt de zeggingskracht van de resultaten. Een andere bron van extreem laagfrequente velden is de elektrische deken. Ook daarover laten de beoordeelde onderzoeken uiteenlopende resultaten zien. Gebruik langer dan tien jaar lijkt een klein extra risico op borstkanker te geven. Ook hier ontbreken echter belangrijke gegevens, zodat moeilijk een conclusie getrokken kan worden.

Verder is in een internationaal onderzoeksprogramma in geïsoleerde lichaamscellen onderzocht of elektromagnetische velden DNA-schade kunnen veroorzaken. De aanwijzingen daarvoor zijn zwak en afkomstig van slechts één onderzoeksgroep. Ook zijn er twijfels aan de analysemethode die daar werd gebruikt. Daarnaast is nog erg onduidelijk wat eventuele DNA-schade in de praktijk betekent voor blootstelling in het menselijk lichaam.

Tot slot wordt ingegaan op wat wel ‘elektrische overgevoeligheid’ wordt genoemd. Sommige mensen schrijven bepaalde gezondheidsklachten toe aan blootstelling aan elektromagnetische velden. Er zijn op dit moment geen wetenschappelijke gronden voor het aannemen van een oorzakelijk verband, maar nader onderzoek is gewenst.

Bron: GRAADMETER #1, JAARGANG 22,JANUARI/FEBRUARI 2006

Nieuwsbrief

De Digitale Nieuwsbrief van de VtdK houdt u regelmatig op de hoogte van nieuwe artikelen op deze site.