De Wim Hof-methode, een nieuwe ster aan het alternatieve firmament

Bij die extreme activiteiten zijn er wel wat ongelukken gebeurd: tweemaal kreeg hij bevriezingsverschijnselen aan de onbeschermde voeten en ook scheurden zijn darmen een keer, omdat hij regelmatig darmspoelingen nam boven een fontein van een vijver in het Vondelpark te Amsterdam. Hij klaagde in een interview dat een Guinnessbook-record te weinig oplevert en gaf te kennen dat hij voor zijn prestaties de Nobelprijs zou moeten krijgen. Zijn bijnaam “Iceman” is ontleend aan Iceman (Robert “Bobby” Drake), een fantasieheld en voor sommigen een aansprekend rolmodel.

Hof weet de media en zelfs wetenschappers keer op keer te interesseren. Op hem zijn al de volgende onderzoeken verricht: endotoxologisch onderzoek o.l.v. Prof. P. Pickkers in het UMC St Radboud, bloedonderzoek tijdens meditatie en ademhalingsoefeningen in het UMC St Radboud o.l.v. Prof. Netea en Prof. Stick, koude-fysiologisch onderzoek TNO o.l.v. Prof. Daanen, koude-fysiologisch onderzoek in Oulu (Finland) o.l.v. Prof. Oksa, bloedonderzoek tijdens meditatie en ademhalingsoefeningen in New York o.l.v. Dr. Kevin Tracey, tien records in ijs staan o.l.v. koude- fysiologen en doktoren en onderzoek naar bruin vet door UMC Maastricht o.l.v. Prof. M. Lichtenbelt.

Pickkers heeft een afwijkend immuunsysteem bij Hof vastgesteld. Hij meent dat Hof dit zou beïnvloeden door middel van zijn training. De regelmatige darmspoelingen met smerig vijverwater bleven kennelijk als verklaring voor Hof’s grotere immuniteit buiten beschouwing. Diverse andere onderzoekers stelden vast dat zijn kerntemperatuur (van vitale inwendige organen, longen en hart) bij afkoeling langer op peil blijft dan normaal.

De genoemde onderzoekers concludeerden weliswaar dat er bij Hof sprake is van uitzonderlijke reacties, maar menen dat er meer onderzoek en andere proefpersonen nodig zijn voordat er definitieve conclusies over de gezondheidseffecten van Hof’s afwijkende gewoonten en vegetatieve reacties getrokken kunnen worden.

Zoals wel vaker gebeurt, is Hof er inmiddels met de “wetenschap” vandoor gegaan, terwijl zijn onderzoekers het nakijken hebben. Hof heeft namelijk de neiging aanhangers te maken en zijn leefwijze als panacee te propageren, met name voor mensen die lijden aan chronische of zelfs dodelijke zieken. Hij geeft workshops en is beschikbaar voor consulten. Hij leidt ook mensen op als trainer in de “Wim Hof-methode”. Hij noemt zijn methode ook wel “winteryoga”, bij voorkeur uit te oefenen in het besneeuwde hooggebergte wanneer het elders zomert.

Hof’s gestel is wellicht bijzonder, maar zijn ideeën zijn niet nieuw: tot een halve eeuw geleden werd bijvoorbeeld op sportclubs en in religieuze gemeenschappen nog vaak verkondigd dat kou -en met name koude douches- goed zouden zijn voor het gestel. Deze opvatting stoelde op de op de vermeende remmende werking ervan op de seksualiteit, want seksualiteit zou maar leiden tot afvloeiing van lichamelijke en geestelijke energie.

Overigens zijn in Duitsland de Kneippkuren nog wijd en zijd verbreid; zij voorzien onder meer in hardhandige bespuiting met koud water. Het idee dat kou lijden gezond zou zijn, lijkt hardnekkig in onze cultuur verankerd, maar berust op een waan gezien de vele doden die er altijd bij koudegolven vallen.

Verhelderend en tevens tragisch was een uitzending van de NTR-academie van 5 januari 2014. Wim Hof vertelt daarin dat hij de dood van zijn vrouw, die was verongelukt in 1994, waardoor hij achterbleef met vier kinderen, met succes verwerkt zou hebben door het beklimmen van steile rotsen en blootstelling aan extreme koude. Dat lijkt nogal onverantwoordelijk gedrag voor een vader van vier kinderen. Maar het heeft hem geholpen en daarom probeert hij tegenwoordig een daaruit ontwikkelde methode “voor iedereen” aan de man te brengen.

Hof noemt drie trainingspunten:

1. Door specifieke ademhaling (die je van hem kunt leren) “ga je diep het zenuwstelsel in, autonome zenuwstelsel-diep, want de ademhaling heeft direct te maken met het zenuwstelsel” (?) Hij noemt dat ook wel “fysiologie-diep”.

2. Door koudegewenning “gaat het bloedsysteem beter lopen” en “de aanvoer naar je immuunsysteem beter worden” (?) (En, u raadt het al, het is doodsimpel: je kunt beginnen met geleidelijk opvoeren van koud (na-)douchen, goed voor het immuunsysteem!)

3. En dan moet je ook nog eens je “mind setten”, hetgeen inhoudt dat je moet geloven in “ons menselijk vermogen” totdat je merkt: “ik word meer powerful”. Tja, een mens kan zichzelf veel wijsmaken en sommigen denken dan ook dat zoiets werkt.

De theoretische verklaring die Hof zelf geeft ter onderbouwing van zijn methode wordt weliswaar publiekelijk door hem uitgedragen, maar sluit niet aan op de stand van de hedendaagse wetenschap. Het is een op charismatische wijze uitgesproken, maar onsamenhangende verhandeling, die gelardeerd is met termen als mitochondriën, autonoom zenuwstelsel en verzuring. Samenvattend stelt Hof: “Door focus en ademhaling kan je verzuring weghalen, dat heet anaërobe dissimilatie”. Woordsalade dus.

Op dinsdag 4 februari 2014 werd Hof bij Pauw & Witteman uitgenodigd. Het werd een regelrechte reclamesessie. Hof werd, zoals gebruikelijk bij alternatieve genezers, geflankeerd door aanhangers met allerhande kwalen, die getuigden over de voortreffelijkheid van zijn trainings/behandelwijze. Daar was bijvoorbeeld Wubbo Ockels bij, lijdend aan gemetastaseerde nierkanker, met wie het veel beter zou gaan sinds hij de methode Hof (gedeeltelijk) heeft overgenomen. Er was ook een vrouw die aan MS lijdt en die kennelijk één van de in het natuurlijke beloop van haar ziekte gebruikelijke remissies meent te kunnen danken aan Hof. En ook een reumalijder die het verminderen van zijn klachten niet aan de goede behandeling door zijn reumatoloog toeschrijft maar aan Hof.

Een opmerkelijke tafelgenoot bij Pauw & Witteman was een arts van het AMC, een zekere Geert Buijze, orthopedisch chirurg in opleiding, die zichzelf beschrijft als “van nature een skeptisch wetenschapper”, maar die toch de Wim Hof-methode uiterst veelbelovend vindt. Hij was (als arts-toezichthouder) mee naar de Kilimanjaro. Daar is Hof namelijk met een groep van 26 mensen, van wie de helft ziek, naartoe geweest om in de eeuwige sneeuw en in de ijle lucht zijn koude-training te geven. Deze bestond onder meer uit een wandeltocht van twee dagen naar de top van die berg met ontbloot bovenlijf. Dat soort gedrag veroorloven mensen zich ook wel op wintersport, als de zon flink schijnt. Verondersteld mag worden dat op de Kilimanjaro de Afrikaanse zon scheen, zodat het met de afkoeling van die blote bovenlijven vermoedelijk wel meeviel.

Hof meent dat zijn methode een panacee is bij allerhande kwalen. Hij ontweek bij Pauw & Witteman op handige wijze de vraag of hij genezingen claimt, en gaf ten antwoord, “dat het leven een wonder is dat je zelf kunt maken”. Knap hoor, zulke marketing!

Tot nog toe houden Hof’s onderzoekers zich op de vlakte, maar zij zouden zich moeten realiseren dat Hof, met het publiekelijk uitdragen van zijn “Methode”, hun bevindingen en autoriteit op dubieuze wijze gebruikt om bij chronisch en dodelijk zieken hoop te wekken.

Naschrift
7 mei 2014

IJskoude waterbaden in combinatie
met ademhalingstechnieken lijken de productie van ontstekingseiwitten te
beïnvloeden en daarmee het immuunsysteem, blijkt uit een studie van een onderzoeksgroep
onder leiding van Peter Pickkers, hoogleraar experimentele intensive care, en biowetenschapper
Matthijs Kox, beide van het Radboud Medisch Centrum in Nijmegen. De groep
publiceert erover in de gerenommeerde Amerikaanse Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).

De onderzoekers bekeken de reactie van
het immuunsysteem na infectie met een onschuldige en doodgemaakte bacteriestam.
Ze deden dat bij twaalf personen die enige tijd in een koud bad hadden gezeten
en die ook nog eens tien dagen hadden getraind met een speciale
ademhalingstechniek (diep en lang ademhalen, op adviezen van Wim Hof) en bij
twaalf controlepersonen die niets hadden gedaan. De getrainde groep maakte wat
minder ontstekingseiwitten aan: ofwel het immuunsysteem zou bij de speciaal
getrainde personen een wat lagere reactie vertonen. De onderzoekers weten niet
of dit moet worden toegeschreven aan de ijskou, aan de ademhalingstechniek of
aan de combinatie. Over relaties met de bestrijding van kanker, zoals Hof beweert,
hebben de Nijmeegse onderzoekers het niet. `Patiënten mogen geen valse hoop krijgen. Patiënten met reuma, ms en kanker
hebben hier geen baat bij´, laat Pickkers
De Volkskrant (6 mei 20124) weten.
Een pdf van het artikel in De Volkskrant is bijgevoegd.

Ook 1Vandaag besteedde aandacht
aan het artikel in de PNAS, tweemaal, op dinsdag 6 mei en op woensdag
7 mei. Ondanks de terughoudendheid
van de Nijmeegse onderzoekers blijft Hof zich in die uitzendingen profileren
als een niet-corrigeerbare profeet van zijn eigen levensstijl.

Naschrift 26 mei 2014